2020 Suriye panoraması: Siyasi ve ekonomik kriz derinleşerek devam etti

Geride kalan 2020 yılında Suriye’de önemli olaylar yaşandı. Türk devleti ve Şam hükümet güçleri arasında yaşanan çatışmalar, ekonomik ve siyasal krizin derinleşmesi, ABD’nin yürürlüğe koyduğu Sezar Yasası öne çıkan gelişmelerdendi.

2 Ocak’ta Şam hükümet güçleri Halep’e doğru harekete geçmeye başladı. Beyaz Saray, ABD Başkanı Donald Trump ve Türk mevkidaşı Recep Tayyip Erdoğan'ın İdlib'deki gerginliği azaltma ve tırmanmayı durdurma ihtiyacı konusunda anlaştıklarını söyledi.

4 Ocak’ta Şam hükümet güçleri, Halep, Sarakib ve Mere kırsalında Türk devleti çetelerini hedef almaya başladıkları sırada İdlib kırsalındaki El Teh kasabasını kontrol ettiklerini duyurdu.

5 Ocak’ta Şam hükümet güçlerine ait hava kuvvetleri, Halep kırsalında uluslararası yola ve İdlib kırsalında Sarakib ve Meret Numan'a doğru yeni yollar açmaya hazırlık amacıyla Halep ve İdlib kırsalındaki Türk çetelerinin bulunduğu alanlara baskınlar düzenledi.

7 Ocak’ta Putin, Şam’ı ziyaret etti. Ziyarette Esad da kendisine eşlik etti. Emevi Camii ve Marian Katedrali'ni ziyaret etti.

9 Ocak’ta Rusya Dışişleri Bakanlığı, Türk tarafıyla varılan anlaşmalara göre İdlib'de saat 14.00'ten itibaren ateşkes uygulandığını açıkladı.

10 Ocak’ta BM Güvenlik Konseyi, insani yardımın Suriye'ye giriş mekanizmasının altı ay süreyle uzatılması için Belçika ve Almanya tarafından sunulan kararı kabul etti. Karar, yardımın dört yerine iki sınır limanından girişine izin verdi. Rus vetosunun ardından sadece Türk devletinin kontrolünde bulunan kapılardan yardımlar yapılmaya başlandı.

11 Ocak’ta Şam hükümet güçlerine ait savaş uçakları, bir dizi hava saldırısı ile İdlib'in güney ve güneydoğu kırsalındaki temas hatları boyunca Türk devleti çetelerinin noktalarını hedef aldı.

12 Ocak’ta Suriye merkezli bir gazete, Şam hükümet güçlerinin Halep ve vilayetin güney kırsalından batı cephelerindeki ön cephelere büyük askeri takviyeler yaptığını yazdı.

İdlib'deki çeteler ateşkesi erken ihlal ederek Halep ve Hama kırsalındaki bazı yerleşim yerlerini hedef aldı.

13 Ocak’ta Moskova'da, Şam hükümeti istihbarat başkanı Tümgeneral Ali Memlük ve Türk istihbarat teşkilatı başkanı Hakan Fidan'ın bir araya geldiği üçlü bir toplantı düzenlendi.

14 Ocak’ta dolar 100 Suriye lirası seviyesini aştı.

15 Ocak’ta İsrail Savunma Bakanı Naftali Bennett, askerî teşkilata, İranlıları Suriye'den çıkarmak için çalışma talimatı verdi.

Şam hükümet güçleri İdlib’in güneyinde başlattığı askeri operasyonlarda yeni noktalar ele geçirdi.

24 Ocak’ta Şam hükümet güçleri, Meret Numan şehrine yakın olan Der El Şerki, stratejik öneme sahip Merşamrin kasabası ve Kirsiyan kasabasını ele geçirerek kentin doğusundaki operasyonları için yeni bir hat açtı.

25 Ocak’ta Şam hükümet güçleri Meret Numan’a yakın Merşemşe ve Tıl Mesin köylerinin kontrolünü sağladı.

26 Ocak’ta Şam hükümet güçleri İdlib’in güneyinde Merşorîn kasabasını kontrol ederek Babîla ve Dana El Mera kasabalarını da kuşattı.

Türk devleti basını Türkiye’nin Suriye sınırına askerî sevkiyat yaptığını duyurdu.

İdlib’in en büyük ikinci merkezi olan Meret Numan, Şam hükümet güçlerinin kontrolüne geçti.

29 Ocak’ta Türk Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Şam’a, İdlib’e yönelik operasyonlarını sonlandırma çağrısında bulunarak, Şam’ın Soçi ve Astana anlaşmalarını ihlal ettiğini savundu.

Şam hükümet güçleri Serakib’e doğru operasyonlarını genişletti.

Halep’e doğru ilerleyen Şam hükümet güçleri Raşideyn mahallesini kontrol etti. Türk devletinin bölgede bulunan noktaları kuşatıldı.

3 Şubat’ta Türk Savunma Bakanlığı, Şam hükümetinin bombardımanı sonucu İdlib’de 4 Türk askerinin öldüğünü 9’unun yaralandığını duyurdu.

4 Şubat’ta Erdoğan İdlib’de Rusya ile yaptıkları anlaşmanın ihlal edildiğini söyleyerek bunun Şam yönetimi için sonuçlarının olacağını belirtti.

Şam hükümet güçleri Türk devletinin Tıl Tokan’daki gözlem noktalarının tamamını kuşattı.

Türk Savunma Bakanlığı, İdlib’de Şam hükümetine ait bir askerî helikopteri düşürdüklerini açıkladı.

Türk devleti, İdlib’de Şam hükümetine ait 100’ün üzerinde noktaya bomba attığını duyurdu.

Şam hükümet güçleri Halep’in batısında bulunan Raşideyn mahallesi, Esed Ormanı ve Gazeteciler Derneği’ni ele geçirdi.

Şam hükümet güçleri 2012 yılından sonra ilk defa Halep-Şam (M5) Karayolu’nun kontrolünü eline aldı.

1 Mart’ta Türk Savunma Bakanı Hulusi Akar, İdlib’de Şam hükümetine karşı ‘Bahar Kalkanı’ operasyonunu başlattıklarını duyurdu.

5 Mart’ta Erdoğan ve Putin, İdlib’de uygulanacak ateşkesi görüşmek üzere Moskova’da bir araya geldi.

27 Mart’ta Şam hükümeti Koronavirüs salgınının yayılmasının önüne geçmek için şehirlerarası ulaşıma yasak getirdi.

29 Mart’ta Şam hükümeti, Şam’da ilk Koronavirüs vakasının tespit edildiğini duyurdu.

17 Haziran’da Şam hükümetini dolaylı olarak finanse eden veya askerî operasyonlarına katkı sunan hükümetleri, şirketleri veya bireyleri hedef alan ABD yaptırımlarını içeren "Sezar Yasası" yürürlüğe girdi.

8 Temmuz’da İsrail, Suriye içindeki İran askeri alanlarını hedef alırken İran ve Şam hükümeti, hava savunma sistemlerinin geliştirilmesi de dahil olmak üzere askeri işbirliğini geliştirmek için bir anlaşma imzaladı.

11 Temmuz’da İranlı yetkililer, Suriye'de İran Devrim Muhafızları'nda görevli "İbrahim Ismi" adlı üst düzey bir subayın öldürüldüğünü duyurdu.

20 Temmuz’da Şam’a ait hava savunma sistemleri, Sahnaya bölgesine atılan bazı füzeleri etkisiz hale getirdi.

29 Temmuz’da ABD Hazine Bakanlığı, Şam hükümetine çalışan kişi ve kurumları hedef alan yeni yaptırımlar uygulandığını açıkladı. Ortadoğu yatırımcılarını Şam'la ilgilenmemeleri konusunda uyaran ABD, Beşar Esad'ın oğlu Hafız'ı da kapsayan geniş yaptırımlar uyguladı.

Beşar Esad, Şam’da Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in Suriye özel elçisi Alexander Lavrentiev ve Rusya Dışişleri Bakan Yardımcısı Sergey Vershinin ve beraberindeki heyetle görüştü.

3 Ağustos’ta İsrail Başbakanı Benjamin Netanyahu, İsrail ordusunun Şam cephesinde bir operasyon düzenleme girişimini engellediğini ve İsrail’e saldırmaya kalkışan herkesi vurmaya devam edeceğini açıkladı.

13 Ağustos’ta aidiyeti belirsiz hava araçları İdlib kırsalında Heres El Din çeteleri Emiri Yahya El Özbegi’nin konvoyunu hedef alarak öldürdü.

Suriye Merkez Kuvvetler Komutanı General Kennetth Mackenzie, Irak ve Suriye’deki asker sayısının azaltılacağını söyledi.

19 Ağustos’ta Şam hükümeti Rusya’ya Lazqiyê’de bir kara ve deniz parçası vererek Rusya Ordusu için sağlık merkezi oluşturulmasına izin verdi.

24 Ağustos’ta Şam hükümeti, Hesekê’nin suyunu kesen Türk devletini kınayarak, Türkiye’nin savaş suçu işlediğini belirtti.

Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad, Hüseyin Arnus’u yeni hükümet kurması için görevlendirdi.

29 Ağustos’ta herhangi bir sonuç ortaya koyamayan Suriye Anayasa Komitesi, üçüncü oturumun ardından çalışmalarına ara verdi.

31 Ağustos’ta Şam hükümetinin resmî haber ajansı SANA, askerî kaynaklara dayandırdığı bir haberinde İsrail’in Şam’ın güneyindeki bir askeri noktaya saldırması sonrası 2 hükümet askerinin öldüğünü 7’sinin ise yaralandığını duyurdu.

6 Eylül’de Suriye’nin kuzeybatısındaki ormanların bir bölümünde yangın çıktı.

9 Eylül’de Şam hükümetine ait savaş uçakları İdlib’in batısında gerçekleştirdiği 4 hava saldırısıyla Heyet Tahrir El Şam (HTŞ) çetelerine ait bir noktayı vurarak 11 çete üyesini öldürdü.

17 Eylül’de Suriye ve Rusya’nın desteklediği Feylek El Hamis güçlerinin komutanlarından biri, kimliği belirsiz kişilerce hedef alındı.

Türk bir kaynak Rusya’nın Ankara’da Savunma Bakanlığı karargahında yaptığı toplantıda İdlib konusunda Türkiye ile anlaşamadığını söyledi. Kaynak, Türkiye’nin Rusya’dan Tıl Rifat ve Minbic’i istediğini, Rusya’nın bunu cevapsız bırakması nedeniyle Türkiye’nin de Rusya tarafının isteklerini karşılamadığını belirtti.

19 Eylül’de ABD Ordusu, Sentinel radarı ve Bradley savaş araçlarını konuşlandırarak Kuzey ve Doğu Suriye'deki askerî konuşlandırmasını güçlendirdiğini duyurdu.

30 Eylül’de ABD Hazine Bakanlığı, Şam hükümetinin Turizm Bakanlığı da dahil olmak üzere 3 kişi ve 13 kuruluşa yeni yaptırımlar uyguladığını duyurdu.

20 Ekim’de Türk ordusu Hama’nın kuzeyinde bulunan Morok kasabasındaki noktasından çekildi.

20 Ekim’de bir litre benzinin fiyatı 250 Suriye lirasından 450 Suriye lirasına çıktı.

29 Ekim’de ekmeğin fiyatı iki katına, bir ton unun fiyatı 40 bin Suriye lirasına çıkarıldı.

11 Ekim’de Rusya’nın sponsorluğunda Şam’da, Suriyeli mültecilere ilişkin kongre gerçekleştirildi. Kongreye Arapların katılımının düşük olması dikkat çekti.

15 Ekim’de Şam ve ilçelerinde ekmek krizi yaşandı. İktidar bu duruma net bir çözüm bulamadı.

16 Ekim’de Şam hükümetinin Dışişleri Bakanı Velid El Muallim öldü.

17 Kasım’da devlet kontrolündeki bölgelerde yaşanan yakıt sıkıntısı ve fiyat artışının bir sonucu olarak Şam ve kırsalında toplu taşıma araçlarının kontak kapatmasıyla başlayan kriz, özel ulaşım imkanlarının olmaması nedeniyle eşi görülmemiş bir şekilde tırmandı. Bu, tüm yaşamları krize dönüşen vatandaşların yükünün daha da artmasına neden oldu.

4 Aralık’ta Cenevre’de Suriye Anayasa Komitesi’nin 4’üncü oturumu gerçekleşti. Komite, gözle görülür bir sonuç elde edemedi.

(rr)

ANHA