Devrim eğitimi ve toplumsallaşma 

19 Temmuz Devrimi'nin filizlendiği ve büyüdüğü 12 yılda "hayati" görülen ve üzerinde en çok durulan konulardan biri de eğitim sistemi oldu. Eğitim, “Bir fikir, bir bilim doğrultusunda, belirlenen ilkeler çerçevesinde, insanın gelişmesi ve oluşması, yeteneklerin kazanılması; yeni bir neslin inşası" temelde tanımlanmıştır.

Günümüzde her sistem kendine göre bir eğitim sistemi geliştirmiştir. Ancak egemen sistem tahakküm anlayışıyla kurduğu eğitim sistemiyle bu anlayışı eğitime de yansıtmıştır.

Kuzey ve Doğu Suriye'de devrim öncesinde eğitim sistemi “tek dil”, “tek kültür” ve “tek millet” anlayışına dayanıyordu. Tekçi bir anlayışın etkili olduğu eğitim sisteminde dil, kimlik ve diğer kültürler inkar edildi. Kürtler ise özellikle yok sayıldı, görmezden gelindi. Eğitim görme imkanına sahip olsalar da toplumda bir misyon sahibi olmak çok zordu.

19 Temmuz Devrimi'ne kadar Kürtler, dil eğitimlerini gizli yollarla görüyordu. 2007’de Kürt Dil Kurumu (SZK) kuruldu. SZK, Halep, Efrin, Kobanê ve Cizîrê'de yürüttüğü gizli çalışmalarla eğitim faaliyetlerini sürdürdü.

Suryaniler ve Ermeniler gibi bileşenler ise kimi özel okullarda kültür ve dil eğitimi alabiliyorlardı.

ÖZERK SİSTEM VE EĞİTİM SÜREÇLERİ

19 Temmuz Devrimi ve Özerk Yönetim’in ilanıyla egemen eğitim sistem anlayışı değişti. Demokratik Ulus sistemine dayalı bir eğitim sisteminin inşası için çalışmalar yürütülmeye başlandı.

Devrimin 12’nci yılında ilkokullardan üniversitelere ve akademilere kadar somut bir sistem ortaya çıktı. 7 yaşından 70 yaşına kadar toplumun tüm bileşenlerine eğitim verilmekte ve demokratik bir anlayışın oluşması için büyük çabalar sarf ediliyor.

SZK, 2012-2013 yılları arasında resmi olarak Halep'ten Dêrik'e taşındı. Çalışmalarını ve örgütlemelerini buradan sürdürmeye başladı. SZK, 100'den fazla okul açtı.  Bu okullarda gençlere, kadınlara, yaşlılara dil eğitimi veriyor.

2013 yılı başında SZK'ye ait okulların yanı sıra resmi okulların eğitim programlarında Kürtçe dersi de ders olarak okutulmaya başlandı. Bunun için yüzlerce öğretmen eğitilip, görevlendirildi.

AKADEMİ VE MATERYAL

2015’ten beri birçok şehirde okullarda ders verecek ve Özerk Yönetim sistemine göre materyal (müfredat) hazırlayacak öğretmenlerin yetiştirilmesi için akademiler açıldı.

Başlangıçta akademilerde materyal ve müfredat hazırlanıyordu ancak sistem gelişip ve genişledikten sonra 2016’da Materyal (Malzeme) Kurumu (Minhacan) kuruldu. Kurum, 2019 yılına kadar ilkokuldan liseye kadar materyal hazırladı.

Toplumsal Sözleşme'nin 7’nci maddesine göre, Arapça, Kürtçe ve Suryanice dilleri resmi dil olduğundan tüm eğitim müfredatı ve materyalleri bu üç dilde hazırlanmaktadır.

"Fizik, Kimya, Bilim, Toplum ve Yaşam, Sosyal Bilimler, Kültür ve Ahlak, Coğrafya, Tarih, Felsefe, İslam Eğitimi, Êzidî Eğitimi, Dinler Tarihi, Bileşenlerin Dilleri (Kürtçe, Arapça ve Suryanice), İngilizce Dili, Müzik, Spor ve Sanat" gibi derslerin materyalleri Malzeme Kurumu tarafında hazırlanıyor.

EĞİTİM VE ÖĞRETİM MECLİSİ 

Özerk Yönetim sisteminde yapılan değişiklikler, yenilikler ve eğitim alanının büyümesiyle 2024’te eğitim sisteminde önemli değişiklikler yapıldı. Tüm eğitim çalışmaları Eğitim ve Öğretim Meclisi çatısı altında toplandı.

Toplumsal Sözleşme’nin 98. maddesi Meclisi şu şekilde tanımlamaktadır:

"Eğitim ve Öğretim Meclisi, Üniversite Meclisi, Eğitim ve Öğretim Meclisi, Minhacan Kurumu (Enstitüsü), Dil Enstitüsü (Kurumu), Jineoloji Akademisi, Komünler, Öğretmenler Birliği, Öğrenci Birliği temsilcileri gibi eğitim ve öğrenimle ilgili kurum ve kuruluşların temsilcilerinden oluşur. Eğim ve öğretim stratejisini belirler. Demokratik Özerk Yönetim'in resmi dillerini ve diğer dillerini öğretir. Genel anlayışa önem verir. Demokratik Ulus anlayışını esas alır. Okul öncesi dönemden başlayıp üniversiteye kadar devam etmektedir. Toplumun her kesimine yönelik eğitim projeleri, bilimsel çalışmaları hazırlar. Ayrıca bağlı kurumların kurulması için de çalışmalar yürütür. Eğitim kadrolarının yetiştirilmesi için akademiler açar."

Planlar ve kararlar Eğitim Meclisi tarafından alınır. Eğitim ve Öğretim Kurulu aracılığıyla uygulanır.

ÇOK RENKLİLİK ORTAYA ÇIKIYOR

Cizîrê Kantonu Eğitim ve Öğretim Kurumu Eş Başkanı Mistefa Ferhan, Eğitim ve Öğrenim Kurumu’nun kurulma amacına dikkat çekerek şunları söyledi: “Belli ölçüde meclisler kuruldu. Komitelerin toplantıları devam ediyor. Çok renkli görüşler ortaya çıkıyor. Bu temelde eğitimin tüm alanlarında ortak bir karara varılıyor.”

MATERYALLERİN YENİLENMESİ

Sistemde yapılan değişikliklerle birlikte 2024 yılı başından itibaren okul materyalleri (müfredatı) yenilendi. Yenileme çalışmaları 3 eğitim döneminde tamamlanacak. Öğretmenlere yeni materyaller konusunda eğitim verilmesi planlandı ve başlandı.

Kuzey ve Doğu Suriye Eğitim ve Öğretim Kurulu’nun verilerine göre, bölgede toplam 4 bin 175 okul, 41 bin 509 öğretmen ve 837 bin 466 öğrenci bulunuyor.

Materyal Kurumu Eş Başkanı Hevend Îbrahim, ihtiyaca göre materyallerin değişmesi gerektiğine dikkat çekti. Hevend Îbrahim, “Biz de klasik yöntemlerden kurtulmak istiyoruz. Öğrencilere yol açarak, onların da öğrenme sürecinin bir parçası olmasını istiyoruz. Bölümlerimizi sohbetlerle, tartışmalarla, denemelerle zenginleştirdik" dedi.

DEMOKRATİK TOPLUM AKADEMİLERİ

Demokratik Ulus kavramı, okul eğitim sistemi dışında toplumun diğer kesimlerine de akademiler aracılığıyla ulaştırılıyor. İlk akademi, 2013 yılında Demokratik Özerklik sisteminin kurucularından Şehit Herekol (Hisên Şawîş) öncülüğünde Nuri Dêrsimî Düşünce Kurumu adıyla Amûdê’de açıldı. Daha sonra birçok şehirde aynı adı taşıyan akademiler açıldı. Akademinin 2016 yılındaki üçüncü kongresinde adı Demokratik Toplum Akademileri olarak değiştirildi.

Kuzey ve Doğu Suriye Bölgesi'nde Demokratik Toplum Akademileri'nin 20 şubesi, eğitim ve yazılı eserler alanında çalışmalarını sürdürüyor. Demokratik Toplum Akademisi Araştırma Merkezi 2016 yılında açıldı. Akademilerde tüm bileşenlere (Kürtler, Araplar, Suryan-Asûr-Keldan ve Ermeniler) Kürtçe ve Arapça dilinde felsefi, sosyoloji, tarih, demokratik ulus, demokratik sistem, toplumsal cinsiyet vb. konularda eğitim verilmektedir.

Akademilerde verilen dersler Kürtçe ve Arapça olarak materyal olarak hazırlanmaktadır. Akademi bünyesinde Demokratik Toplum adlı dergi 6 ayda bir yayımlanıyor. Sayılarında siyaset, toplum, ekonomi, kültür vb. konular yer alıyor.

DEĞİŞİM YAŞAMDA

Demokratik Toplum Akademisi’nden mezun olan Îman Deqorî, akademide insanın düşüncelerinin derinleştiğini, bakış açısının geliştiğini söyledi. Îman Deqorî, “Akademiye katılanlarda önemli gelişmeler yaşanıyor. ‘İnsan kendini nasıl tanıyor? Çevresiyle nasıl ilişki geliştiriyor? Nasıl yaşamalı' gibi sorulara cevap da aranıyor. Eğitime katılım her kişide yaşam içinde değişim ve dönüşüm yaşanıyor” diye belirtti.

AKADEMİ KURUMLARI

Demokratik Toplum Akademisi'nin yanı sıra Özerk Yönetim'in Şehit Farhad Dêrik Akademisi de 2024’te açıldı. Ayrıca savunmadan ekonomik, sanat, kadın ve iletişim alanlarına kadar tüm kurumlar bağımsız akademiler açıldı. Üye ve öğretmenlerin kurumsal ihtiyaçları bu akademilerden karşılanmaktadır.

ÜNİVERSİTE

Demokratik toplumun eğitim sistemi artık üniversitelerin kurulmasıyla sonuç verecek düzeyde ulaştı. Akademilere göre, 2016'da Qamişlo'da Rojava Üniversitesi, 2017'de Kobanê Üniversitesi ve 2021'de Reqa'da El Şerq Üniversitesi açıldı.

3 BİN 153 ÖĞRENCİ

Rojava Üniversitesi'nde 12 fakülte ve 3 yüksekokul, Kobanê Üniversitesi'nde 3 fakülte ve 5 yüksekokul, El-Şerq Üniversitesi'nde ise, 7 fakülte ve 2 yüksekokul bulunmaktadır.

Üç üniversitenin (Rojava, Kobanê ve Şerq) yönetimlerinin verilerine göre, 2023-2024 eğitim-öğretim yılında Rojava Üniversitesi'nde bin 955, Kobanê Üniversitesi'nde 931, Şerq Üniversitesi'nde ise 267 öğrenci eğitim gördü.

Her üç üniversitede de Demokratik Ulus, bilim, siyaset, toplum, tarih ve edebiyatla ilgili temel dersler verilmektedir. Rojava Üniversitesi’nde Jineoloji bir bölüm olarak düzenlenmiş ve ders olarak okutulmaktadır.

MEZUN OLAN ÖĞRENCİLER

Öğrenciler üniversitelerden muzun olup, Özerk Yönetim kurum ve kuruluşlarında görev alıyor. 2022-2023 yılında Rojava Üniversitesi'nden 798, Kobanê Üniversitesi'nden 510, Şerq Üniversitesi'nden ise 10 öğrenci mezun oldu.

Başarılı öğrencilerin bir kısmı sayıları az da olsa aynı üniversitelerde yüksek lisans düzeyinde mastır yaparak öğrenimlerine devam ederken, bir kısmı da üniversitede ders veriyor.

‘AMAÇ TOPLUMA HİZMETTİR’

Rojava Üniversitesi Ziraat Mühendisliği Bölümü'nden mezun olan ve şimdi aynı bölümde ders veren Ishaq Beko, üniversite sisteminin ezberci yöntemlerden uzak, değerlendirme ve yoruma dayalı bir sistemi esas aldıklarını söyledi. Öğrencilerin bu eğitim yöntemleriyle kendilerini her alanda geliştirdiklerini anlatan Ishaq Beko, "Öğrenciler doğru temeller üzerinde eğitiliyor. Bu sayede kendi toplumlarına da fayda oluyorlar. Bu temelde ilk hedefimiz topluma hizmet etmektir" diye belirtti.

YABANCI ÜNİVERSİTELERLE İLİŞKİLER

Her üç üniversite de demokratik eğitim sisteminin uluslararası alanda tanınması ve kabul görmesini sağlamak amacıyla diğer ülkelerin üniversiteleri, akademisyenleri ve yüksekokullarıyla ilişkiler kurmaktadır. Amerika, İtalya, Almanya, Polonya, Irak ve Başûrê Kürdistan'da 13 üniversiteyle bağlantı kurularak, konferanslar ve ortak çalışmalar yürütülüyor.

(ma)

ANHA