Evrenselleşen ‘Jin, Jiyan, Azadî’ serhildanı

Rojhilatê Kürdistan ve İran’da ataerkil egemen sistemine karşı 2022’de başlayan “Jin, Jiyan, Azadî” serhildanlarının üzerinden 2 yıl geçti. “Jin, Jiyan, Azadî” serhildanı 16 Eylül 2022'de Kürt kadını Jîna Emînî'nin (22) “Ahlak Polisi” tarafından katledilmesinin ardından başladı. 

Jîna Emînî, 13 Eylül'de Seqiz kentindeki akrabalarını ziyaret ettiği sırada 'Ahlak Polisi' “Saçını örtmediği” gerekçesiyle gözaltına alıp, Tahran'daki gözaltı merkezine sevk etti. Gözaltı sırasında uğradığı işkenceler sonucunda bilincini kaybeden Jîna Emînî, 3 gün sonra hastanede yaşamını yitirdi.

Jîna Emînî’nin katledildiği haberlerinin duyulması üzerine Seqiz halkı, İran rejimine karşı alanlara çıkarak, protestolara başladı. Binlerce kişi Jîna Emînî’yi son yolculuğuna uğurladı. Cenaze töreninde aynı şekilde binler tek bir ağızdan “Jin, Jiyan, Azadî” sloganını haykırdı. “Jin, Jiyan, Azadî” sloganıyla başlayan serhildan 137 gün sonra tüm Rojhilatê Kürdistan ve İran’a yayıldı. Serhildanda direnenler, demokrasinin uygulanmasını ve İran rejiminin yıkılmasını istedi.

İRAN’DA TARİHİ BİR DÖNEM YAŞANDI

Jîna Emînî'nin katledilmesi uluslararası bir kadın serhildanın kıvılcımıydı. Önder Abdullah Öcalan'ın 80'li yılların sonlarında ortaya koyduğu “Jin, Jiyan, Azadî” sloganı her yere yayıldı. İran ve Rojhilatê Kürdistan'daki serhildan İran’da tarihi bir etki yarattı. İran tarihinde ilk kez toplumun tüm kesimleri bir slogan etrafından bir araya gelerek, egemen devletin kadına yönelik baskısını, yaklaşımını değiştirmesini istedi. Serhildana destek vermek ve katılmak için dünyanın her yerinde eylemler düzenlendi.

Egemen devlet sistemine karşı kadınlar serhildan kapsamında saçlarını kesti, greve gitti, işyerlerini kapattı, duvarlara sloganlar yazdı. Okullarda ve üniversitelerde de etkinlikler düzenlendi ve imzalar toplandı.

İran rejimi serhildanı bastırmak için silah, gaz ve her türlü şiddet aracı kullandı. Aynı zamanda serhildana katılan protestocuların ev ve işyerleri saldırıya uğradı, gözaltına alındı, tutuklandı, işkence gördü ve idama mahkum edildi.

NET BİLANÇO YOK

İranlı yetkililer, protestolar sırasında tutuklanan, katledilen ve idam edilen kişilerin bilançosunu gizliyor.

Uluslararası Af Örgütü, yayınladığı raporda 2023'te idam edenlerin sayısının 2015'e göre yüzde 47 daha fazla olduğunu belirtti.

Birleşmiş Milletler (BM) uzmanlarına göre, İran rejimi 2024’ün başından bu yana 15'i kadın olmak üzere 400'den fazla kişi idam edildi.

İran rejimi, serhildanı engellemek için bölgedeki interneti kesti. Jîna Emînî’nin katledilmesini haber yapan gazeteciler Nîlufer Hemîdî ve Îlahe Mûhammedî ile birçok gazeteciyi tutuklandı. Ayrıca serhildana destek veren oyuncular Terana Elîdostî, Taha Resûlyan ve Mihemed Sadiqî de tutuklandı.

İran Uluslararası internet sitesine göre, İran, 31 Ağustos'ta Rojhilatê Kürdistan’da yeni bir gözaltı ve baskı dalgası başlattı. Mehabad, Pîranşar, Aşnoye ve Dehklanê’de en az 20 kişi gözaltına alındı.

KADIN DEVRİMİ DEVAM EDİYOR

Tüm baskılara, saldırılara, işkencelere ve idamlara rağmen Rojhilatê Kürdistan ve İran’da kadınların devlet şiddetine ve saldırılarına karşı direnişi sürüyor.

Tahran Devrim Mahkemesi'nin 26’ncı Şubesi, Temmuz’da gazeteci Pexşan Ezîzî ve kadın aktivist Şerîfe Mihemedî’ye idam cezası verdi. Uluslararası Af Örgütü, Pexşan Ezîzî ve Şerîfe Mihemedî gözaltında tutulduğu süre boyunca kötü muameleye ve işkenceye maruz kaldıklarını bildirdi.

İran Mucahidî Halk Örgütü, 11 Eylül 2024’te yayımladığı raporda, İran güvenlik güçlerinin serhildanda en az 700 kişiyi katlettiğini açıkladı. Örgüt, katledilen 580 kişinin kimliğinin bilinmediğine dikkat çekti. Örgüte göre, serhildan sırasında İranlı yetkilileri tarafından 25 yaşın altındaki 30 bin erkek ve kadın gözaltına alındı. Gözaltına alınanlar itirafçı olmaları için baskı yapıldı, çok sayıda kişi işkenceye maruz kaldı.

HİNDİSTAN'DA ’JIN, JIYAN, AZADÎ’

Dünyanın dört bir yanında yapılan kadın eylemlerinde “Jin, Jiyan, Azadî” sloganını haykırıyor. “Jin, Jiyan, Azadî” sloganı baskıya, şiddete, işkenceye karşı kadın direnişinin sembol oldu. 9 Ağustos'ta Hindistan'ın Batı Bengal eyaletine bağlı Kalkuta kentinde bir doktora tecavüz edilerek, katledildi. Olayın duyulmasının ardından Hindistan'ın birçok yerinde doktorlar ve kadınlar “Jin, Jiyan, Azadî” sloganıyla alanlara çıkarak, protestolar düzenledi. “Jin, Jiyan, Azadî” sloganı kadınların mücadelesini haykırdığı evrensel bir şiara dönüştü.

(ma)

ANHA