1978’den bugüne PKK Kongreleri

Kürdistan İşçi Partisi (PKK), 1978’de Fis köyünde gerçekleştirdiği Kuruluş Kongresi’nden bu yana, en son 5-7 Mayıs 2025’te olmak üzere 12 kongre gerçekleştirdi. Bu kongrelerin her birinde askeri, siyasi ve ideolojik alanda önemli gelişmeler yaratan kararlar alındı. Kongrelerle birlikte PKK paradigmasında, örgütlenmesinde ve stratejisinde büyük değişiklikler ortaya çıkardı. Reel Sosyalizmin etkisindeki ulus-devlet odaklı PKK, yaşadığı değişim ve dönüşüm ile Demokratik Konfederalizm ruhunun bedeni olan Demokratik Ulus anlayışıyla sadece Kürt halkının değil, Ortadoğu ve dünya halklarının da umudu oldu. 

Bu kongreler Parti tarihinde önemli dönüm noktaları oluşturduğu gibi, Kürdistan’da siyasi ve militan gerçekliği şekillendirdi.

Bu raporumuzda PKK’nin bugüne kadar gerçekleştirdiği 12 kongrede öne çıkanları derledik.

KURULUŞ KONGRESİ – 1978: DİRİLİŞİN BAŞLANGICI

PKK Kuruluş Kongresi 26-27 Kasım 1978’de Amed’in Lice ilçesine bağlı Fis köyünde gerçekleşti. 25 delegeden 2’si kadın 22 delegenin katılımıyla gerçekleşen kongre, Kürdistan Özgürlük Mücadelesi’nin başından beri kadınların var olduğu gösteriyordu.

Kongrede Parti’nin Genel Sekreterliği’ne seçilen Önder Abdullah Öcalan’ın hazırladığı kuruluş bildirisi, siyasi program ve tüzük onaylandı. Önder Apo Parti Genel Sekreteri olurken, Şehit Mehmet Karasungur ile Şahin Dönmez adlı unsur Genel Sekreter Yardımcısı olarak belirlendi.

Kongrede ayrıca 3 üyeli geçici merkez komite oluşturuldu ve Önder Apo’ya, merkez komiteye 7 üye daha atama yetkisi verildi.

İKİNCİ KONGRE – 1982: ÜLKEYE DÖNÜŞ

PKK’nin 2’nci Kongresi, 20-25 Ağustos 1982 tarihinde Suriye’nin güneyindeki Filistin Halk Kurtuluş Cephesi kampında gerçekleşti. 10’u kadın 65 delegenin katıldığı Kongre’de silahlı mücadele ve ülkeye dönüş kararları, Kürt halk mücadelesi için önemli bir dönüm noktası oldu.

Kongre, Önder Abdullah Öcalan tarafından hazırlanmış olan kitapları partinin yeni dönem stratejisini veren resmî belgeleri olarak kabul etti. Kongrede ayrıca 11 üyeli yeni Merkez Komite görevlendirildi. Yapılan planlamalar doğrultusunda Eylül ayı ortasından itibaren gerilla gruplarının Kürdistan’ın Başûr ve Rojhilat sınırlarında hazırlanmış olan kamplara dönüşü başlatıldı.

ÜÇÜNCÜ KONGRE – 1986: İDEOLOJİK GELİŞİM VE HALK KURTULUŞ ORDUSUNUN KURULUŞU

PKK 3’üncü Kongresi 25-30 Eylül 1986 tarihleri arasında Lübnan’da yapıldı. 12’si kadın 80 delegenin katıldığı Kongre’yi Önder Apo bizzat yönetti. Kongre gerilla çizgisinde köklü bir düzeltme ve özgürlük ideolojisinde derinleşme kongresi olarak anıldı. PKK tarihinde ilk defa yazılı rapor temelinde bireysel eleştiri ve özeleştiri platformları yapıldı. Parti üyeliği tartışmasına cevap olarak Önder Apo, “Şehitler PKK’lidir” diyerek son noktayı koydu.

Önderlik çizgisinde partileşme gereği, işçi, gençlik ve kadın birlikleriyle ERNK’nin örgütlendirilmesi, silahlı direnişte taktik düzeltme ve Kürdistan Kurtuluş Güçleri HRK’nin ARGK (Kürdistan Halk Kurtuluş Ordusu) adıyla yeniden örgütlendirilmesi ve Mahsum Korkmaz Akademisinin kurulması kararları alındı.

Kongrede ayrıca sayısı 25’e çıkarılan yeni Merkez Komite üyeleri seçildi.

3’üncü Kongre, kadın özgürlük çizgisinde özgürlük ideolojisini derinleştiren, gerilla çizgisinde fedai-militan kadro ölçülerini netleştiren ve kesinleştiren bir kongre olarak PKK’yi yeniden şekillendirdi.

DÖRDÜNCÜ KONGRE – 1990: BÖLGESEL DÖNÜŞÜM VE DİRENİŞ TAKTİKLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ

PKK 4’üncü Kongresi, 26-31 Aralık 1990’da, Başûrê Kürdistan’daki Heftanîn bölgesinde gerçekleşti. Farklı savaş bölgelerinden 80 delegenin katıldığı Birinci Körfez Savaşı’nın hemen öncesi koşullarda gerçekleşen Kongre’de yeni süreç ve 4 yıllık savaş pratiğinin sonuçları değerlendirildi. Kongre, gerillaya dayatılan çeteciliği mahkûm etti, çeteci pratiğinden dolayı Şemdin Sakık hakkında soruşturma kararı aldı.

Önderlik çizgisinde parti öncülüğünün geliştirilmesi kararlaştırılan Kongre’de ordulaşmanın büyütülmesi, kızıl alanlar yaratarak kurtarılmış bölge oluşturulması gibi kararlar alındı. Yeni bir Merkez Komite seçilmesiyle Kongre çalışmaları tamamlandı.

BEŞİNCİ KONGRE – 1995: REFORM VE HESAP SORMA

PKK 5’inci Kongresi 8-27 Ocak 1995’te, Heftanîn’de, 231 delegenin katılımıyla gerçekleşti. Reel Sosyalist sistemin çöküşünden sonraki ilk Kongre olma özelliği taşıyan 5’inci Kongre’de, Önder Apo’nun Kongre’ye sunduğu rapor ve değerlendirmelerde, paradigma değişiminin felsefi ve ideolojik ipuçları ilk burada verildi.

Önder Apo’nun ‘Reform Kongresi’ olarak tanımladığı 5’inci Kongre, önceki dört yılın kapsamlı savaş pratiğini eleştiri ve özeleştiri temelinde değerlendirmeye tabi tuttu.

ALTINCI KONGRE – 1999: ULUSLARARASI KOMPLONUN GÖLGESİNDE

PKK 6’ncı Kongresi, Önder Apo’nun Suriye’den çıkarıldığı 9 Ekim 1998 komplosunun hemen ardından, 12 Ocak-18 Şubat 1999 tarihleri arasında Başûrê Kürdistan’ın Xinêre bölgesinde yapıldı. Kongre’nin ortasında Önder Apo, uluslararası komplo sonucu 15 Şubat 1999’da İmralı’da rehin alındı.

Yaşanan bu kaosa rağmen Kongre, uluslararası komplonun yansımalarını ele almaya çalıştı. Komploya karşı topyekûn direnişi planlayarak yeni bir Merkez Komite oluşturup çalışmalarını tamamladı.

YEDİNCİ KONGRE – 2000: DİRİLİŞ

PKK 7’nci Kongresi, Önder Apo’ya yönelik uluslararası komplonun ardından yaşanan siyasi değişimler ışığında ‘olağanüstü kongre’ olarak 197 delegenin katılımıyla toplandı. 2-23 Ocak 2000 tarihleri arasında Kandil’in Dolakokê bölgesinde düzenlenen Kongre’de stratejik değişim ve yeniden yapılanma kararları alındı.

PKK’nin program, tüzük ve ambleminde değişiklik yapıldı. ARGK ismi kaldırılarak, gerillanın Halk Savunma Güçleri (HPG) adıyla yeniden yapılandırılması kararlaştırıldı. Yine ERNK ismi kaldırılarak, kitle hareketinin ‘Demokratik Kitle Birlikleri’nde örgütlendirilmesi ön görüldü.

SEKİZİNCİ KONGRE – 2002: SİSTEM DEĞİŞİKLİĞİ VE TASFİYE GİRİŞİMLERİ

PKK 8’inci Kongresi 285 delegenin katılımıyla, 4-10 Nisan 2002 tarihleri arasında Kandil’in Şehit Harun Alanında yapıldı. Kongrede PKK’nin ismi KADEK (Kongreya Azadiya Demokratîk a Kurdistan) olarak değiştirildi. Bu temelde Program ve Tüzükte yapılan değişiklikler onaylandı. Özellikle Bakur’da siyasi mücadeleyi etkili geliştirebilmek için kadın, gençlik ve serhildan örgütlenmeleri için yeni kararlar alındı. Kongre yeni bir çalışma planı oluşturdu ve KADEK Merkezini seçti.

Ferhat (Osman Öcalan), profesyonel fedai militan kadro ölçülerinin değiştirilmesi talebini Kongre platformuna önerdi. Ancak Kongre platformu ayakta alkışlayarak bu öneriyi bir kez daha reddetti. Yine Ferhat, Tüzüğe ‘Etkili Koordine Sistemi’nin konulmasını önerdi ve bu öneri kabul edildi. Kongre ardından toplanan KADEK Merkezi, Başkanlık Konseyi’nin sayısını dokuza çıkardı ve Etkili Koordine olarak Cemil Bayık’ı görevlendirdi.

Ferhat, örgüt karşıtı faaliyetlerini bu Kongre’den sonra daha da yoğunlaştırdı. Kongre sonuçları Önder Apo’ya sunuldu ve Önder Apo, KADEK ismine fazla sıcak bakmadı.

DOKUZUNCU KONGRE – 2005: PKK YENİDEN İNŞA KONGRESİ

PKK 9’uncu Kongresi, 28 Mart-4 Nisan 2005 tarihleri arasında 205 delegenin katılımıyla Xinêre’de yapıldı. Dönemin Manifestosu olan Önder Apo’nun ‘Bir Halkı Savunmak’ kitabının özetlenmesi temelinde hazırlanmış olan Parti Programı ve Tüzüğü onaylandı.

Kongre’de önceki ERNK amblemi ve bayrağı, PKK’nin yeni amblemi ve bayrağı olarak kabul edildi.

İnşa Kongresi, yeni paradigma temelinde Parti’nin yeniden toparlanması ve örgütlenme sinde önemli bir mesafe kat etti.

ONUNCU KONGRE – 2008: BİRLİK VE MORAL KONGRESİ

PKK 10’uncu Kongresi 21-30 Ağustos 2008 tarihleri arasında, PKK Ocağı Eğitim Devresi’nin de katılımıyla Kandil’de yapıldı. Kongre, Eşbaşkanlık yerine Parti Koordinasyonu oluşturma dışında program ve tüzükte ciddi değişiklik yapmadı. Süreci ve faaliyetleri değerlendirdi. Örgüt içindeki gizli sosyal reformculuğu mahkûm etti.

Kongrede Parti yönetiminin raporlu eleştiri-özeleştiri platformu yapıldı. Yeni sürecin görevleri kararlaştırılıp planlandı. Çalışmaların “Önder Apo’ya Özgürlük” hedefi temelinde yürütülmesini kararlaştırıldı. ‘Birlik ve Moral Kongresi’ olarak anılan Kongre, Parti yönetimini yeniden seçip çalışmalarını tamamladı.

ON BİRİNCİ KONGRE – 2013: DEMOKRATİK ULUS KAVRAMININ GÜÇLENDİRİLMESİ

PKK 11’inci Kongresi, 5-13 Eylül 2013 tarihleri arasında, 125 delegenin katılımıyla Xinêre gerçekleşti.

Kongre, ‘Bir Halkı Savunmak’ ve ‘Demokratik Uygarlık Manifestosu’nu oluşturan kitapların özetlenmesinden oluşan yeni program ve tüzüğü görüşerek kabul etti. Böylece ‘Demokratik Ulus’ çizgisini programlamış oldu.

Tüzükte ‘Parti Koordinasyonu’ yerine ‘Genel Sekreterya’ ve ‘Parti Meclisi’ yerine ‘Merkez Komite’ kavramlarını getirdi. PKK’nin sadece felsefî ve ideolojik öncülük olmasının yeterli olmadığını, buna örgütsel öncülüğün de eklenmesi gerektiğini değerlendirerek, bu temelde tüzüğe alt komitelerin örgütlenmesini ekledi.

Kongre ideolojik, örgütsel, politik ve askeri durum üzerine kapsamlı değerlendirmeler yaparak önemli bir kararlaşma ve planlama düzeyi ortaya çıkardı.

Kongre, sayısını 55 yaptığı Merkez Komite üyelerini seçerek çalışmalarını tamamladı. Kongre sonrası yapılan Merkez Komite toplantısında Genel Sekreterya ve Merkezi Komitelerin Sekreteryalarına ilişkin görevlendirmeler yapıldı ve yeni bir iş bölümü oluşturuldu.

ON İKİNCİ KONGRE – 2025: DEVAM EDEN MÜCADELE MİRASI VE YENİLENME

9 Mayıs 2025’te ANF’de yer alan PKK açıklamasında PKK’nin 12’nci Kongresini 5-7 Mayıs 2025 tarihleri arasında, Medya Savunma Alanları’nda gerçekleştirdiği duyuruldu.

PKK 12’nci Kongre Divanı’nın açıklamasında şu ifadeler yer aldı:

“PKK 12. Kongresi, 5-7 Mayıs tarihleri arasında Medya Savunma Alanlarında başarıyla yapıldı. Kongre, bütün çalışma alanlarını temsil eden delegelerle iki farklı alanda birbirine paralel olarak gerçekleştirildi.

PKK 12. Kongresi, Önder Abdullah Öcalan’ın çağrısı üzerine toplandı ve başta Önder Apo’yu özlem ve saygıyla selamlayarak, Önder Abdullah Öcalan’ın kongreye sunduğu perspektif ve önerileri okuyup değerlendirdi. Ayrıca PKK Merkez Komitesi’nin kısa raporu da kongrede okunup tartışıldı.

Bu çerçevede PKK 12. Kongresi, Önder Apo’nun çağrısı temelinde PKK çalışmalarına ilişkin tarihi öneme sahip kararlar aldı.

Mayıs Şehitler Ayında gerçekleşen 12. PKK Kongresi, 52 yıllık tarihi mücadelenin tüm kahraman şehitlerini saygı, sevgi ve minnetle andı. Yurtsever halkımızı ve tüm demokratik sosyalist güçleri, başta şehitlerimiz olmak üzere 52 yıllık büyük mücadelenin ortaya çıkardığı tüm ulusal ve demokratik değerleri doğru sahiplenmeye, yaşamaya ve yaşatmaya çağırdı.

PKK 12. Kongresi, hazırlanmasında en çok emeği geçenlerden biri olan şehit Sırrı Süreyya Önder’i de saygı ve minnetle andı. 12 yıldır Önder Apo’ya yoldaşlık yapan bu değerli insanın barış ve demokratik toplum amaçlarını başarıya ulaştırmak için herkesi elbirliğiyle çalışmaya çağırdı.

PKK 12. Kongresi’nin sonuçlarına ve alınan kararlara ilişkin geniş ve ayrıntılı bilgi ve belgeler, iki farklı alandaki sonuçlar birleştirildikten sonra çok yakın zamanda kamuoyu ile paylaşılacaktır.

Bunlar temelinde, ilk büyük şehidimiz Haki Karer yoldaş şahsında tüm kahraman şehitlerimizi bir kez daha saygı ve minnetle anıyor, yurtsever halkımızı ve demokratik dostlarımızı her alanda kahraman şehitlerimizi anmaya ve Önder Apo’nun fiziki özgürlüğü için mücadeleyi daha da yükseltmeye çağırıyoruz!”

SONUÇ

PKK’nin kongreler tarihine bakıldığında, dünya üzerindeki çağdaş özgürlük ve kurtuluş hareketlerinde görülmemiş bir düşünsel ve örgütsel dinamizm olduğu açıkça görülüyor. PKK kuruluşundan bu yana yöntemlerini, fikirlerini ve hatta örgütsel kimliğini yeniden gözden geçirerek Kürdistan'daki değişimlere, bölgesel ve uluslararası gerçeklere yanıt verdi.

Bu Kongreler, Kürdistan Özgürlük Mücadelesi’nin özünü korurken, Parti’nin klasik silahlı devrim modelinden Demokratik Ulus modeline, katı merkezi yönetim anlayışından katılımcı ademi merkeziyetçi anlayışa geçişte çok önemli roller oynadı.

Her bir Kongre, bir önceki Kongre arası dönemdeki kazanımları geliştirmekle kalmadı, her dönemi yoğun eleştiri-özeleştiri ve tarihi kararlarla karşılayarak süreçlere cevap oldu. Bazı kongrelerde tasfiye eğilimleri ortaya çıkmasına rağmen Parti, bir bütün olarak krizlerin üstesinden gelme, ideolojik ve örgütsel mücadele yöntemlerini geliştirme başarısını gösterdi.

PKK kongrelerini sadece örgütsel bir toplantı olarak değil; Kürdistan, Ortadoğu ve insanlığın özgürlüğü için Önder Abdullah Öcalan’ın paradigması temelinde yeniden yapılanma ve netleşme platformları olarak, Kürdistan Özgürlük Mücadelesi’nin derinliğini anlamak açısından önemlidir.

(cj)

ANHA