DOSYA

Beriya 5 salan daholên cengê li ber sûrên bajarê Kobanê lê ketin û bi hezaran çeteyên DAIŞ`ê ji bo dagirkirina bajar tevî gundên Kobanê êrîş kirin. Lê bi saya berxwedana şervanên YPG û YPJ`ê, dengeya şer bi yekcarî guherî û cara yekê DAIŞ têk çû.

Her şer û nakokiyek xwedî jeopolîtîk e û sedemên wê yên aborî hene, di encama van şeran de qurbanî û wêranbûn çêdibe. Ev ji bo bûyerên ku li ser xaka Rojhilata Navîn rû dide jî derbasdar e. Lê şerê gazî di navbera hêzên herêmî û navdewletî de kûrtir e.

Rêveberiya Xweser a Bakur û Rojhilatê Sûriyê di nava salekê de di her qadî de gavên mezin avêtin. Rêveberiya Xweser a bi 3 meclis û 7 rêveberiyan dixebite bi tecrûbeya xwe ya serkeftî û pêşeng dikarîbû gelek şandeyên navdewletî bi aliyê xwe ve bikşîne.

Desteyên perwerde û fêrkirinê yên herêmên Firat û Cizîrê di çarçoveya bilindkirina asta perwerdeyê de ji bo sala nû ya 2019-2020‘an gavên girîng avêtin. Desteyan guhertinên nû di materyalên perwerdeyê û rêbazên perwerdeyê de pêk anîn. Her wiha fakulteyên nû derbasî zanîngehan kirin û mamoste beşdarî dewreyên perwerdeyê kirin.

Di demekê de ku cîhan Roja Aştiyê ya Cîhanê pîroz dike, dewleta Tirk hemû maf û belgeyên navneteweyî yên mafên mirovan, sînorê di navbera dewletan û rêgezên aştiyê yên navneteweyî ku dewletên cîhanê li ser wê yekê li hev dikin, binpê dike. Dewleta dagirker kuştin, koçberkirin, dagirkirin, komkujî û sûcên qirêj ên şer pêk anîn û heta niha der heqê gelên Bakurê Sûriyê de pêk tîne.

ENKS a ku di sala 2011’an de li Başurê Kurdistanê bi teşvika PDK’ê hat avakirin, tenê ji sala 2016’an heya niha 16 civîn bi dewleta Tirk bi taybetî MÎT’ê re, 12 civîn bi PDK ku MÎT jî tevlî dibû, 4 caran ji bo Pêşmergeyên Roj bi Emerîkayê re lidar xistiye. Di van civînan de ku talîmat li ser talîmatê didin ENKS’ê,  armanca avabûna vê encumenê radixe berçavan.

Şerê gel ê rewa ji bo parastina ji qirkirinê û serkeftina li hember teknîka dijmin

Artêşa Tirk û çeteyên wê kiryarên li dijî mafên mirovan li Efrînê didomînin. Li gorî çavkaniyan şênî rojane bi kiryarên revandin, kuştin û îşkenceyê re bi destê komên çete yên girêdayî dewleta Tirk a dagirker, rû bi rû dimînin.

Li Minbicê ku ev 3 sal e ji çeteyên DAIŞ‘ê hatiye rizgarkirin, di hemû qadên jiyanê de ronesansek pêk hatiye. Ev yek vedigere keda rêveberiyê û kombûna gel a li derdora wê.

Şoreşa Rojava di 19’ê Tîrmeha 2012’an de, li Kobanê bi raperînên li dijî rejîma Sûriyê destpê kir û ev raperîn li hemû herêmên Rojava belav bû. Di wê demê de hêzên ji derve ji bo berjewendiyên xwe destwerdana Sûriyê kirin, lê gelê Rojava li hemberî hemû planên desthilatdaran xeta sêyem parastin û bi berxwedana xwe li cîhanê deng vedan.

Girê Spî ya herêma Firatê ji paşguhkirinê veguherî navenda bi hezaran terorîstên ji gelek deverên cîhanê hatine û mîrateya şaristaniyê talan kirin û dîroka bi sedan salan a jiyana hevbeş a hemû pêkhateyan derbe kirin. Xêra û bêra wê dizîn, mizgeft, dêr û keleh wêran kirin. Ev 4 sal e Girê Spî hatiye rizgarkirin û di bin banê Rêveberiya Xweser de bûye modeleke jiyana hevbeş û aştiya navxweyî.

Di salên dawîn de li herêmê şoreş û aloziyên hundirîn rû dan. Di encamê de guhertinên bingehîn tevî tevliheviyê li herêmê çêbûn. Vê jî zemînek ji hindek dewletên herêmî re li Rojhilata Navîn çêkir da ku serweriya xwe li herêmê berfireh bikin an jî dewletên mezin û herêmî li ser parvekirina berjewendiyan di nava nakokiyan de ne.

Li Girê Spî Ermenî hatin revandin, milkên wan hatin talankirin û dêrên wan hatin hilweşandin. Bi dehan Êzidî jî li ser destê Artêşa Tirk û çeteyên wê (DAIŞ û El-Nusra) hatin kuştin û gundên wan hatin şewitandin.  Li Til Temirê jî 35 gundên Asûriyan hatin wêrankirin û şewitandin, bi dehan Xiristiyan hatin kuştin û 250 kes jî hatin revandin.

Êrîşên li ser Efrînê û binpêkirinên ku li wir têne kirin, di dîrokê de hovîntirîn sûcên şer in. Nemaze zêdeyî 30 rêxistinên Îslamî, selefî û netewperest ên ku di lîsteya terorê ya cîhanê de hatine rêzkirin bi hemû hêz û enerjiya xwe êrîşî gelê sivîl dikin. Hemû ol û baweriyên herêmê ji sûcên şer bê par neman.

Dewleta Tirk bi desteka rêxistinên ku tevahiya cîhanê wan wekterorîst dibîne, karîbû wêneyê civakî û çandî yê gelê Sûriyê li gelek deveran reş bike. Ew hîna jî hewldanan dike da ku herêmên din jî di vê guhertinê re derbas bike. Di vê dosyayê de em ê balê bikişînin ser herêma "Keseb" a li berava Sûriyê û parêzgeha Idlibê ku her du jî dikevin ser sînorê Tirkiyê. Her wiha mezintirîn sûcên şer ku Tirkiye û çeteyên xwe li dijî civakên oldar pêk anîne, eşkere bikin.

Di 12`ê Adara 2004`an de rêjîma Sûriyê hewl da tevlîheviyê di navbera gelê Kurd û Ereb de derbixe. Lê komploya rêjîma Sûriyê têk çû û stad îro veguheriye yek ji qadên ku yekîtiya tevahiya pêkhateyên herêmê nîşan dide.

Akademiya Jineolojiyê bi rêya navendên jineolojiyê, dibistana amedehiyê, Enstîtuya Andrea Wolf û Fakulteya Jineolojiyê fikra jiyana azad û wekhev, nasname, hebûn û zanista jinan li Bakur û Rojhilatê Sûriyê û gelek welatê cîhanê belav dike. Lewre jî jina Fransî ya bi navê Sara Guhstêrk ku li Enstituya Andrea Wolf kar dike wiha dibêje: “Rast e em ji welatên cuda ne, lê pergala baviksalar yek e û me hemûyan dike hedef.”

Berxwedana Kobanê bû xaleke diyar di şerê li dijî DAIŞ`ê de. DAIŞ`ê çi devera dixwest dagir dikir lê belê nikarîbû Kobanê dagir bike. Hêzên hevpeymanê û şervanên YPG û YPJ`ê û paşê jî QSD`ê ev metirsiya navdewletî tune kir. Lê hîn jî hin komên bi heman hişmendiyê li Sûriyê hene û Tirkiye piştgiriya wan dike.