DOSYA

Piştî 2 salan ji rizgarkirinê, bajarê Tebqayê ji nû ve bi saya keda welatiyên xwe û pergala rêveberî, rêxistinî, xizmetguzarî û ewlehiyê vejiya.

Hikumeta AKP‘ê ji bo pêkanîna xeyalên xwe yên dagirkirina Afrîkayê dixebite mîna ku li Sûriyê û Iraqê kiriye ku hin deverên wê xistine bin kontrola xwe. Li ser vê yekê alavên nazik û stratejîk ku çavdêr navê "veşartî" lê dikin, bi kar tînin da ku atmosfereke bihêz ava bikin ku karibin bi rêya wê dagirkeriya xwe berfireh bikin.

Hikumeta Tirkiyê bi destekdayîna komên tundraw û rêxistinên wê yên siyasî, hewl dide dagirkeriya xwe berfireh bike, her wiha karibe çekên xwe bifiroşe. Lê belê bi serkeftinên Kurdan ên li Sûriyê re deriyê herî mezin ê li pêşiya serkêşê Osmaniyên nû Erdogan hate girtin.

Li Girê Spî Ermenî hatin revandin, milkên wan hatin talankirin û dêrên wan hatin hilweşandin. Bi dehan Êzidî jî li ser destê Artêşa Tirk û çeteyên wê (DAIŞ û El-Nusra) hatin kuştin û gundên wan hatin şewitandin.  Li Til Temirê jî 35 gundên Asûriyan hatin wêrankirin û şewitandin, bi dehan Xiristiyan hatin kuştin û 250 kes jî hatin revandin.

Êrîşên li ser Efrînê û binpêkirinên ku li wir têne kirin, di dîrokê de hovîntirîn sûcên şer in. Nemaze zêdeyî 30 rêxistinên Îslamî, selefî û netewperest ên ku di lîsteya terorê ya cîhanê de hatine rêzkirin bi hemû hêz û enerjiya xwe êrîşî gelê sivîl dikin. Hemû ol û baweriyên herêmê ji sûcên şer bê par neman.

Dewleta Tirk bi desteka rêxistinên ku tevahiya cîhanê wan wekterorîst dibîne, karîbû wêneyê civakî û çandî yê gelê Sûriyê li gelek deveran reş bike. Ew hîna jî hewldanan dike da ku herêmên din jî di vê guhertinê re derbas bike. Di vê dosyayê de em ê balê bikişînin ser herêma "Keseb" a li berava Sûriyê û parêzgeha Idlibê ku her du jî dikevin ser sînorê Tirkiyê. Her wiha mezintirîn sûcên şer ku Tirkiye û çeteyên xwe li dijî civakên oldar pêk anîne, eşkere bikin.

Di 12`ê Adara 2004`an de rêjîma Sûriyê hewl da tevlîheviyê di navbera gelê Kurd û Ereb de derbixe. Lê komploya rêjîma Sûriyê têk çû û stad îro veguheriye yek ji qadên ku yekîtiya tevahiya pêkhateyên herêmê nîşan dide.

Akademiya Jineolojiyê bi rêya navendên jineolojiyê, dibistana amedehiyê, Enstîtuya Andrea Wolf û Fakulteya Jineolojiyê fikra jiyana azad û wekhev, nasname, hebûn û zanista jinan li Bakur û Rojhilatê Sûriyê û gelek welatê cîhanê belav dike. Lewre jî jina Fransî ya bi navê Sara Guhstêrk ku li Enstituya Andrea Wolf kar dike wiha dibêje: “Rast e em ji welatên cuda ne, lê pergala baviksalar yek e û me hemûyan dike hedef.”

Berxwedana Kobanê bû xaleke diyar di şerê li dijî DAIŞ`ê de. DAIŞ`ê çi devera dixwest dagir dikir lê belê nikarîbû Kobanê dagir bike. Hêzên hevpeymanê û şervanên YPG û YPJ`ê û paşê jî QSD`ê ev metirsiya navdewletî tune kir. Lê hîn jî hin komên bi heman hişmendiyê li Sûriyê hene û Tirkiye piştgiriya wan dike.

Êrîşên kuştinê yên li dijî kesayetên welatparêz li Bakur û Rojhilatê Sûriyê, şêweyeke nû ya planên dijminane yên Tirkiyê ne ku di civîna 13`ê Adara sala 2013`an de hatibûn destnîşankirin. Êrîşên kuştinê yên ku tevgera Qiyam (Çukur) dike, mînaka vê yekê ne.

Cîgirê fermandarê giştî yê Meclisa Leşkerî ya Minbicê Îbrahîm El-Benawî diyar kir ku Tirkiyê lihevhatina Încîrlîkê ya di bin çavdêriya hêzên hevpeymanê de binpê kir. El-Benawî got meclisa wan li gorî xalên lihevhatinê tev digere.

Piştî ku bi hezaran ciwan tev li nava refên Meclisa Leşkerî ya Minbicê bûn, êdî meclisê jî pergala xwe ya rêxistinî bi hêz kir, li gorî wê dikarî bibe hêzeke leşkerî ya birêxistinkirî û erk û berpirsyariyên xwe yên parastina herêmê û gelên wê pêk bîne.

Di sala sêyemîn a aloziya Sûriyê de hêzeke tarî ya nû bi navê DAIŞ`ê derket û berê şerê li Sûriyê guherand. Niha em çend salan şûnde vegerin da ku em bibînin çawa şer li ser axa Sûriyê dest pê kir, çawa DAIŞ derket û di şer û berxwedana Kobanê de çi qewimî ku ew şer bû binketina yekemîn a DAIŞ`ê. Di çaremîn salvegera rizgarkirina bajarê Kobanê de, vê berxwedanê bandoreke çawa li cîhanê kir?

Di demekê de ku li hemû bajarên Sûriyê şer û wêranî hebû, welatî dihatin kuştin û koçber dibûn, ji dilê şoreşê ji Rojava li ser destê gelên Sûriyê rêveberiyek hate damezirandin. Bi derfetên xwe yên xweser xizmet pêşkêşî gel kir, lewma bû armanca gelek hêzên li dijî vîna gelan, lê ev rêveberî bû bingeha avakirina Rêveberiya Xweser a Bakur û Rojhilatê Sûriyê.

Welatiyên Efrînê, şervanên Yekîneyên Parastina Gel û Yekîneyên Parastina Jin di pêvajoya berxwedana Efrînê de têkoşîn û berxwedaneke bêhempa nîşan da, mêtingerî û dagirkeriya Tirkiyê nepejirandin û rêya berxwedanê hilbijart. Li her devereke kantona Şehbayê xwe bi rêxistin kirin, nexşeya rizgarkirina Efrînê saz dikin, di hundirê Efrînê de jî berxwedan dewam dike.

Di pêvjoyên dîrokê de dewleta Osmanî û dewletên din ên dagirker li dijî gelê Kurd gelek komkujî pêk anîn. Lê komkujiyên herî mezin li ser destê Osmaniyan û dewleta Tirk pêk hatin û heta roja îro dewam dikin. Her wiha dewleta Tirk bi destê çeteyên xwe yên mîna DAIŞ`ê û komên din li Şengal, Kobanê û Efrînê jî komkujî pêk anîn.

Hemû gelên herêmê êş û azar li ser destên Osmaniyan kişandin, lê yên herî zêde êş kişandin gelên Ermen, Asûrî, Suryan û Kildan bûn. Ji dema Şerê Cîhanê yê Yekemîn û heta ragihandina Tirkiyeya nû, şûrên Tirkan stûyên milyonek û nîv welatiyên xiristyan birîn. Niha jî neviyên Osmaniyan gefan dixwin ku êrîşî bakur û rojhilatê Sûriyê bikin û komkujiyên bavikên xwe li dijî gelan temam bikin.

Kiryarên hovane yên Osmaniyan li dijî gelên herêmê nayên hejmartin. Di dîrokê de wekî kiryarên herî biêş ên li dijî mirovahiyê têne nasîn. Dema ku Osmaniyan herêm dagir kir, dizî û talan karê wan ê sereke bû. Li Şamê jî li dijî welatiyan kiryarên hovane pêk anîn, li her taxeke Şamê xazûq belav kirin.